Rodzaje mediacji. Kiedy mediator może pomóc?

Mediacje choć są stosunkowo nową metodą rozwiązywania sporów poza sądem (należą do alternatywnych metod rozwiązywania konfliktów), cieszą się coraz większą popularnością. Patrząc na skuteczność mediacji, nie ma w tym absolutnie nic dziwnego. Ośrodki mediacyjne czy profesjonalny mediator może pomóc w naprawdę wielu sytuacjach np. sprawach rodzinnych czy postępowaniu cywilnym. Mediacje mogą znajdować zastosowanie w sprawach o wyjątkowo szerokiej tematyce, dlatego ich podział jest dość bogaty, mimo, że charakterystyka ich prowadzenia skupia się praktycznie zawsze na tych samych wartościach, a ich głównym celem jest osiągnięcie ugody satysfakcjonującej dla obu stron konfliktu. Dodatkowo rozmowa w obecności mediatora zazwyczaj jest bardziej komfortowa i mniej stresująca od obecności na Sali rozpraw. Mediator to osoba, która w trakcie mediacji wspiera strony i pomaga osiągnąć im nić porozumienia.

Co ma wpływ na podział mediacji

Zależnie od tego, czy na mediacje skieruje nas sąd, czy do mediatora trafimy sami, wyróżniamy mediacje sądowe, przedsądowe oraz pozasądowe. Z mediacji skorzystać możemy zatem na każdym etapie postępowania sądowego. Mediator może nam również pomóc zupełnie odrębnie, po zakończeniu postępowania w sądzie. Należy też pamiętać, że mediator dąży do zabezpieczenia wspólnych interesów, a rola mediatora to spowodowanie, aby strony spojrzały na swoje nieporozumienia z innej perspektywy i przez to doszły do porozumienia.

W podziale mediacji znaczenie ma także rodzaj komunikacji stron. W tym przypadku wyróżniamy mediacje pośrednie oraz bezpośrednie. Jak sama nazwa wskazuje mediacje pośrednie odbywają się za pośrednictwem bezstronnego mediatora, który naprzemiennie spotyka się indywidualnie z każdą ze stron, przekazując im wzajemne propozycje rozwiązania konfliktu. Mediacje bezpośrednie polegają z kolei na wspólnych spotkaniach mediatora z obiema stronami sporu, które na bieżąco wypracowują treść ugody.

Różne są także metody samego prowadzenia mediacji – dzielą się one na mediacje facylitatywne, czyli takie w których mediator pełni jedynie rolę wspomagającą strony w dążeniu do osiągnięcia satysfakcjonującego je rozwiązania. Nie udziela on żadnych porad, nie przedstawia własnego punktu widzenia, nie proponuje gotowych rozwiązań ani nie wydaje poleceń. Mediator wspiera jedynie strony w ich efektywnej komunikacji pilnując jednocześnie by mediacja przebiegała w atmosferze wzajemnego szacunku.  Nieco inaczej wyglądały będą mediacje ewaluatywne, w których to mediator subiektywnie ocenia rozwiązania proponowane przez strony konfliktu, doradza im oraz nie jednokrotnie proponuje im własne rozwiązania, uwzględniając przy tym interesy obojga.

Podział mediacji ze względu na charakter konfliktu

Do jednego z najczęściej stosowanego rodzaju mediacji należą mediacje rodzinne. Są one szczególnie popularne, ze względu na to, że umożliwiają stronom konfliktu wzajemne zrozumienie i pozwalają każdej z nich na swobodną wypowiedź. Dodatkowo, kiedy stronami sporu są osoby sobie bliskie, skierowanie sprawy do sądu najczęściej zamiast przyniesienia szybkiego rozwiązania jedynie zaostrza konflikt. Problem ten przy mediacji występuje znacznie rzadziej. Stosowane są one zatem w dość delikatnych sprawach na tle rodzicielskim, finansowym oraz spadkowym. Choć bezsprzecznie należą do grupy mediacji rodzinnych – mediacje rozwodowe często traktowane są jako osobna kategoria. W dużej mierze wynika to ze szczególnej poufności tego rodzaju spraw – mediacja minimalizuje potrzebę krępującego postępowania sądowego, dokonując najważniejszych ustaleń za pośrednictwem ugody zawartej między stronami, przykładowo w formie porozumienia rodzicielskiego.

Z mediacji mamy możliwość skorzystać również w rozmaitych sprawach cywilnych, jeśli tylko dopuszczalne jest zawarcie ugody czyli sprawach których wynik zależny jest w dużej mierze od woli stron. Mediacje cywilne dotyczyły będą zatem spraw o zapłatę, zniesienie współwłasności, dział spadku, podział majątku, zachowek czy ochronę dóbr osobistych.

Mediacje jako alternatywa dla procesu sądowego

Mediacja stanowi także częstą alternatywę dla procesu w sprawach karnych, szczególnie jeśli dotyczą one małoletnich sprawców czynów karalnych. Mediacja nieletnich w sprawach karnych uznawana jest za jeden z najbardziej efektywnych czynników w procesie resocjalizacji, prowadzi ona bowiem do naprawienia wyrządzonych szkód lub ich zadośćuczynienia czyli wzięcia odpowiedzialności za swoje czyny. Podobnie sprawa ma się jeśli chodzi o sprawców po osiągnięciu pełnoletności. Sam proces sądowy skupia się przede wszystkim na wymierzeniu kary adekwatnej do popełnionego przestępstwa, podczas kiedy sama krzywda jakiej doznała osoba pokrzywdzona stanowi jedynie tło dla całego procesu. Fundamentem mediacji staje się natomiast właśnie poszkodowany – jego prawa ale także potrzeby. Sprawca natomiast na drodze mediacji zrozumieć ma szkodliwość czynu jakiego się dopuścił, co w rezultacie wpłynąć ma na zmianę jego postawy społecznej.

Mediacje gospodarcze

W sytuacji, w której konflikt skupia się na interesach przedsiębiorstw mówimy o mediacji gospodarczej. Tutaj również może pomóc mediator. Może ona dotyczyć wielu aspektów lecz najczęściej dotyczy sporów w kwestiach związanych z wypłatą wynagrodzenia za świadczoną usługę lub wydany towar. W odróżnieniu od postępowania przed sądem, tak zwane mediacje biznesowe tworzą przestrzeń do samodzielnego wypracowania rozwiązania konfliktu przez strony, co może mieć korzystny wpływ w odniesieniu do ich ewentualnej dalszej współpracy.

Alternatywne metody rozwiązywania konfliktów

Kolejnym wyszczególnionym rodzajem mediacji są mediacje administracyjne. Najczęściej stosowane są wtedy, kiedy występuje konflikt interesu społecznego z interesem indywidualnym strony. Doskonałym przykładem takiej sytuacji może być spór dotyczący budowy autostrady, mającej wkraczać na czyjś teren prywatny. W sporze tego typu udział może brać wiele stron. Mediacje stosowane są, kiedy występują między nimi znaczne trudności w komunikacji. Z mediacji administracyjnej skorzystać możemy również w sprawach w których wymierzone zostały kary administracyjne lub gdy organ wyda decyzję na niekorzyść adresata.

Mediacje pracownicze

Do rozmaitych konfliktów niejednokrotnie dochodzi także w miejscu pracy. Tu z pomocą przychodzą mediacje pracownicze. Stosowane są przede wszystkim wtedy, kiedy dochodzi do mobbingu, choć dotyczyć mogą również spraw które nie znalazły się jeszcze w sądzie pracy. Jeśli konflikt jest mniej poważny, mediacja pomaga oczyścić atmosferę i zażegnać złe relacje.

Mediacje w sprawach nieletnich

Ostatnim, choć nie mniej ważnym rodzajem mediacji są mediacje rówieśnicze (szkolne). Na tle pozostałych wyróżniają się one najbardziej, chociażby już z tego względu, że prowadzone są przez „specjalnego” mediatora konfliktów rówieśniczych. Najczęściej jest on nauczycielem, który odbył uprzednio odpowiednie szkolenia w zakresie mediacji. Mediacja taka przynosi skonfliktowanym uczniom wiele korzyści. Jedną z nich jest z pewnością rozwój pewnych umiejętności społecznych, jak np. umiejętność wyrażania własnych potrzeb, radzenia sobie z emocjami – również tymi negatywnymi, oraz umiejętność rozwiązywania konfliktów. Ponad to uczą szacunku do innych oraz pomagają odbudować dobre relacje między skłóconymi uczniami, pomagając im zrozumieć nie tylko odczucia własne, ale również drugiej strony, co z pewnością pozytywnie wpłynie na późniejsze relacje międzyludzkie małoletnich.