Co do zasady, jeżeli oboje małżonków posiada udziały w spółce, to może być ona własnością ich obojga. Podobnie sytuacja wyglądała będzie w przypadku, w którym oboje figurują w dokumentach jako jej współwłaściciele. Co więc dzieje się z udziałami w spółce z o.o. w przypadku rozwodu i podziału majątku? 

Co dzieje się kiedy tylko jeden z małżonków jest właścicielem udziałów w spółce? 

Początkowo, sądy stały na stanowisku, iż udziały należące do jednego z małżonków stanowią jego wyłączną własność i wliczane są do jego majątku osobistego. Nie miało przy tym żadnego znaczenia, czy zostały one nabyte przed czy w trakcie trwania małżeństwa, ze wspólnych środków stron. Podziałowi mogły jednak podlegać dochody, przynoszone przez te udziały, w trakcie trwania wspólności majątkowej. W niektórych przypadkach, istniała ewentualność dopuszczenia przez sąd możliwości rozliczenia nakładu z majątku wspólnego na majątek osobisty, jak obecnie ma to miejsce w przypadku spółek cywilnych.

Na dzień dzisiejszy, sądy zmieniły jednak nieco spojrzenie na tę kwestię, a udziały w spółce z o.o. traktowane zaczęły być jako wchodzące w skład majątku wspólnego małżonków. Oczywiście ma to miejsce pod warunkiem, iż nabyte one zostały w trakcie trwania między małżonkami ustroju wspólności majątkowej, z środków finansowych pochodzących z majątku wspólnego. Jeśli jednak udziały nabyte zostały przed zawarciem związku małżeńskiego, w czasie trwania rozdzielności majątkowej, bądź zakupione zostały z środków pochodzących z darowizny bądź spadku – stanowią one majątek osobisty małżonka, który te udziały nabył. 

Co dzieje się w sytuacji, w której udziały w spółce posiada oboje małżonków?

Jeżeli jednak udziały w spółce z o.o. wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków to z pewnością należy uwzględnić je w postępowaniu dotyczącym podziału majątku. Po orzeczeniu rozwodu, małżonkom przysługuje roszczenie o podział majątku. Jeśli więc istnieją uzasadnione obawy, iż małżonek próbował będzie wyzbyć się majątku przed dokonaniem jego podziału, sąd na wniosek, może udzielić nam zabezpieczenia roszczenia o podział majątku wspólnego, przykładowo właśnie w części dotyczącej udziałów w spółce, poprzez zakazanie zbywania udziałów przysługujących jednemu z małżonków, ale wchodzących w skład majątku wspólnego, wyznaczając przy tym termin na złożenie wniosku o dokonanie podziału majątku wspólnego małżonków.

Co ważne – sam fakt, iż udziały wchodzą w skład majątku wspólnego, nie zawsze oznaczał będzie, że drugi z małżonków jest jednocześnie wspólnikiem i może wykonywać jego uprawnienia jak prawo głosu bądź udziału w zgromadzeniach wspólników. Wspólnikiem jest bowiem jedynie osoba, figurująca w dokumentach spółki. Małżonek wspólnika może jednak uzyskać z tego tytułu pewnego rodzaju korzyści przy podziale majątku.
Sąd dzieląc majątek przyznać może własność udziałów, zarówno w całości jak i w części na rzecz jednego z małżonków. Warto przy tym pamiętać, że wcale nie musi to być małżonek dotychczasowo figurujący w dokumentacji spółki. Aby podział taki mógł dojść do skutku, małżonek, nie będący dotychczas wspólnikiem, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2018 roku, musi wyrazić na to zgodę. Jednak zgodnie z postanowieniem Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2013 roku, jeżeli w umowie dotyczącej spółki pojawia się zapis uniemożliwiający wstąpienie do niej małżonkowi wspólnika, sąd może jedynie przyznać na rzecz tego małżonka spłatę w kwocie odpowiadającej wartości połowy udziału. 

 Wyjście wspólnika ze spółki z o.o. w znaczeniu ogólnym

Samo w sobie wyjście wspólnika ze spółki z o.o. zwykle przeprowadzane jest poprzez sprzedaż udziałów bądź ich umorzenie. Najprostszą sytuacją jest zbycie posiadanych udziałów przez wspólnika zamierzającego ustąpić ze spółki na rzecz pozostałych wspólników czy też podmiotu zewnętrznego, o ile tylko taka osoba wyrazi zainteresowanie nabyciem udziałów, a odpowiednie zapisy umowy sp. z o.o. na to pozwolą. Wartość udziałów wyceniona może zostać przez małżonków w drodze mediacji lub negocjacji, ewentualnie ich wartość może być oszacowana przez rzeczoznawcę majątkowego.
Podziału majątku dotyczącego udziałów w spółce z o.o. można dokonać w drodze ugody zawartej przed mediatorem, ugody zawartej przed sądem, przed notariuszem lub w drodze orzeczenia sądu.
W przypadku zaostrzonego konfliktu między wspólnikami, jak niejednokrotnie ma to miejsce w przypadku rozwodzących się małżonków w pierwszej kolejności zawsze warto udać się do mediatora, a gdy strony nie są w stanie podjąć jakichkolwiek rozmów w tym zakresie, pozostaje droga sądowa.