Zmiany w rozwodach – co szykuje Ministerstwo Sprawiedliwości?

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt ustawy o zmianach w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Zmiany dotkną małżonków, którzy są w trakcie sprawy rozwodowej i czekają na orzeczenie rozwodu i ustalenie zasad sprawowania opieki nad dziećmi. Zmiany te dotyczyć mają przede wszystkim tematów takich jak obowiązek alimentacyjny, kontakt z dzieckiem czy władza rodzicielska. Zmodyfikowane mają zostać również przepisy o postępowaniu w sprawach rozwodowych. Głównym celem zmian jest usprawnienie procesu rozwodowego poprzez odciążenie sądu.

Rozwód, a postępowanie informacyjne i mediacje

Małżonkowie posiadający wspólne małoletnie dzieci zmuszeni będą wystąpić o postępowanie informacyjne poprzedzające złożenie pozwu o rozwód. Nim pozew o rozwód zostanie złożony, ma ono dostarczyć stronom wiedzy o postępowaniu przed sądem, by w jego trakcie mogli czuć się pewniej, a sam przebieg sprawy rozwodowej nie był dla żadnej ze stron zaskoczeniem. Obowiązkowe postępowanie informacyjne nie będzie dotyczyło małżeństw nie posiadających dzieci. Zwolnione z niego mogą zostać także małżeństwa, w których jedno z małżonków miało wcześniej postawione zarzuty, lub zostało skazane za umyślne popełnienie przestępstwa na szkodę drugiego małżonka lub małoletniego dziecka. W takiej sytuacji, strona pokrzywdzona ma możliwość skorzystania z postępowania informacyjnego, lecz nie ma takiego obowiązku. W każdym razie, jeśli oboje małżonkowie chcą rozwodu, warto złożyć pozew o rozwód, aby sprawa rozwodowa nabrała odpowiedniego biegu.

Następstwem postępowania informacyjnego mają być trwające miesiąc mediacje rodzinne. Na zgodny wniosek małżonków, mediacje przedłużone będą mogły być nawet o pół roku. Z pomocą bezstronnego mediatora strony będą miały możliwość wypracowania i ustalenia warunków rozwodu, takich jak przykładowo kwestia opieki nad dziećmi, wysokości alimentów czy nawet podział majątku wspólnego. Wzięcie udziału w mediacji sprawia, że obie strony mogą mieć pewność, że zostaną wysłuchane oraz potraktowane sprawiedliwie – założeniem mediacji jest bowiem dojście do porozumienia, które satysfakcjonujące będzie dla obojga, a bezstronny mediator, w przeciwieństwie do pełnomocnika pozostaje obiektywny, mając na uwadze ochronę interesów obu stron.  

 Wydłużające się postępowanie rozwodowe najczęściej jest efektem konieczności rozstrzygnięcia przez sąd wszystkich spornych kwestii sprawy rozwodowej. Postępowanie przebiegało będzie znacznie sprawniej, kiedy powyższe kwestie będą ustalone już w momencie, w którym złożony jest pozew rozwodowy – sąd przyjmie bowiem warunki ustalone przez małżonków podczas mediacji i spisane przykładowo w formie porozumienia rodzicielskiego. Mediacja często poza ustaleniem najważniejszych kwestii dotyczących rozwodu pomaga małżonkom załagodzić konflikt i na nowo nauczyć się komunikacji, co jest kluczowe dla dobra dziecka, szczególnie po zakończeniu sprawy rozwodowej. Mediator bowiem poza znajomością przepisów posiada wiedzę z zakresu rozstrzygania konfliktów, psychologii jak i często również z zakresu pedagogiki. Szybki rozwód bez regulowania kwestii kontaktów drugiego rodzica z dzieckiem czy władzy rodzicielskiej nie zawsze jest dobrym wyborem, a w przypadku bardziej zaognionego konfliktu pomiędzy stronami może wywoływać u małoletniego niepotrzebny stres, kiedy jeden z rodziców utrudnia mu kontakty z byłym małżonkiem. Zdecydowanie warto zdecydować się na polubowne orzeczenie rozwodu i ustalenie kontaktów drugiego rodzica z dzieckiem czy tematu władzy rodzicielskiej na drodze mediacji – ustawa ma bowiem wprowadzić również kary dla rodzica, który takie kontakty utrudnia. Konsekwencją może być grzywna a nawet pozbawienie wolności.

Choć opinie na temat projektu nowelizacji Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego są podzielone i wśród wielu budzą wiele wątpliwości, nie sposób pominąć faktu iż mediacje mają wiele zalet i przy sprawie rozwodowej mogą okazać się wyjątkowo pomocne, szczególnie kiedy w grę wchodzi dobro małoletnich dzieci. Dzięki nowelizacji dostęp do mediacji ma być darmowy, co dla wielu może okazać się kluczowym ułatwieniem – wiele osób rezygnuje bowiem z mediacji nie ze względu na potencjalne wydłużenie postępowania, lecz ze względu na dodatkowe koszty. Skorzystanie z pomocy profesjonalnego, doświadczonego mediatora może pomóc zaoszczędzić stronom wiele stresu, pozwoli ze spokojem napisać pozew rozwodowy i uniknąć sądowej przepychanki chociażby o korzystny podział majątku wspólnego i ostatecznie sprawić, że późniejsze uzyskanie wyroku rozwodowego będzie bardziej satysfakcjonujące i nie pozostawiające żadnych ewentualnych wątpliwości.

Należy także zaznaczyć, że w trwających już sprawach rozwodowych, które nie zakończą się przed wejściem w życie nowych przepisów rozpatrywane będą tak jak dotychczas.

Zmiany w świadczeniach alimentacyjnych – czym są alimenty natychmiastowe?

Ministerstwo Sprawiedliwości przy projekcie nowelizacji Kodeksu ma na uwadze przede wszystkim dobro małoletnich – ograniczenie stresu związanego z długim procesowaniem sprawy rozwodowej nie tylko w przypadku rozwodu rodziców, ale także w przypadku spraw alimentacyjnych. Wobec tego w projekcie pojawia się także reforma dotycząca alimentów natychmiastowych. Ich przyznanie miałoby odbyć się w przeciągu zaledwie kilkunastu dni – maksymalny czas na rozpatrzenie pozwu ma wynosić 14 dni. Będzie można złożyć pozew o rozwód przez internet na przygotowanym już wcześniej formularzu, a jedyny dowód w sprawie miałby stanowić odpis aktu urodzenia dziecka. Pod uwagę nie będzie brana wysokość zarobków pozwanego, alimenty ustalane będą odgórnie, na podstawie specjalnego algorytmu, który  odnosił się będzie do kwoty minimalnego wynagrodzenia brutto.

Na dzień dzisiejszy kwota takich alimentów wynosiłaby kolejno:

588 zł – w przypadku posiadania jednego dziecka,

532 zł – na każde dziecko, w przypadku posiadania dwójki dzieci,

476 zł – na każde dziecko w przypadku posiadania trójki dzieci,

420 zł – na każde dziecko w przypadku posiadania czwórki dzieci,

Oraz 364 zł – na każde dziecko w przypadku posiadania piątki (lub więcej) dzieci.

Celem jest tu przede wszystkim ochrona samotnych rodziców, aby jak najszybciej mogli otrzymać środki na utrzymanie potomstwa. Dodatkowo uzyskanie natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych nie blokuje w żaden sposób drogi, do dochodzenia wyższych alimentów w przyszłości. Zachowana zostaje również możliwość odwołania się od alimentacyjnego nakazu zapłaty.

Obowiązek alimentacyjny obowiązywał będzie do momentu ukończenia przez dziecko 25 roku życia – nie wygaśnie on jednak automatycznie, jak miało to miejsce do tej pory – rodzic będzie musiał wystąpić do sądu z wnioskiem o uchylenie obowiązku alimentacyjnego.

W sytuacji, w której pomimo ukończenia 25 lat, dziecko nadal nie byłoby w stanie utrzymać się samodzielnie istniała będzie możliwość wniesienia o przedłużenie okresu obowiązywania ustalonych wcześniej świadczeń alimentacyjnych. Nie dotyczy to jedynie dzieci z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności – w ich przypadku świadczenia nie wygasają wraz z osiągnięciem danego wieku.

Jakich zmian jeszcze możemy się spodziewać po wejściu ustawy w życie?

Ministerstwo Sprawiedliwości, oprócz zmian w postępowaniu rozwodowym i alimentacyjnym wzięło pod uwagę także problem przemocy domowej, ze szczególnym naciskiem, na stosowanie przemocy wobec dzieci. Nowe prawo ma pozwolić na szybką i zdecydowaną reakcję, kiedy istnieje przypuszczenie, że dziecku dzieje się krzywda. Sądy rodzinne będą miały obowiązek zawiadamiania prokuratury o wszystkich prowadzonych przez siebie sprawach dotyczących ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej kiedy istnieje zagrożenie dobra i bezpieczeństwa dziecka. Włączenie do sprawy prokuratury już na samym początku ma wzmacniać ochronę względem dziecka i pozwalać na odpowiednio szybkie podejmowanie działań mogących zapobiec tragedii. Niestety obecnie, do przemocy często dochodzi w rodzinach objętych nadzorem kuratora, lub będących w trakcie postępowania sądowego.

Wprowadzone mają zostać również obowiązkowe badania DNA w sprawach o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, jako, że stanowią one najbardziej racjonalny i niezaprzeczalny dowód w sprawie.

Zmiany w opłatach sądowych

Oprócz wielu pozytywnych zmian, które mogą znacznie ułatwić postępowanie rozwodowe, skrócić czas trwania postępowania rozwodowego i poprawić sytuację dzieci mierzących się z problemami w rodzinie, zmiana dotyczyła będzie również kosztów ponoszonych w sprawie rozwodowej. Choć kwota jaką należy uiścić za wniesienie pozwu o rozwód nie ulegnie zmianie i nadal wynosiła będzie 600 zł, jej połowę odzyskać będzie można jedynie w przypadku separacji. Dotychczas zwrot połowy kosztów wniesienia pozwu rozwodowego, można było otrzymać również w przypadku orzeczenia rozwodu bez orzekania o winie. Pomimo zgody obu stron na rozwód koszt będzie zatem finalnie większy niż dotychczas, co dla wielu, szczególnie mniej zamożnych osób stanowiło będzie duży minus. Czy wpłynie to na statystykę rozwodów w Polsce? Należy pamiętać, że zawsze warto w takiej sytuacji zasięgnąć pomocy – radca prawny, bezstronny mediator, adwokat rozwodowy, kancelaria adwokacka specjalizująca się w rozwodach – to pierwsze adresy, do których powinniśmy się zwrócić, jeśli chcemy złożyć pozew o rozwód albo to rozważamy.