Świadczenie z programu 500+, inaczej nazywane świadczeniem wychowawczym, ma na celu dostarczenie przez państwo pomocy w wychowaniu małoletnich dzieci, poprzez faktyczne dostarczanie środków pieniężnych mających częściowo pokryć wydatki związane z opieką nad osobą małoletnią i zaspokojeniem jej podstawowych potrzeb życiowych. 

Komu i w jakiej wysokości przysługuje świadczenie wychowawcze?

Do otrzymywania świadczenia wychowawczego uprawniona jest matka lub ojciec dziecka, w sytuacji w której zamieszkują z dzieckiem wspólnie, ale również opiekun faktyczny dziecka lub jego opiekun prawny. Poprzez opiekuna faktycznego, rozumie się w tym przypadku osobę, zamieszkującą wspólnie z dzieckiem, ponoszącą koszty jego utrzymania. W sytuacji, w której opieka sprawowana jest przez oboje rodziców równocześnie, przyznawane jest ono temu z nich, który złoży wniosek o pierwszej kolejności. Choć świadczenie to przysługuje rodzicom bądź opiekunom, to w istocie ma służyć ono dziecku i zaspokojeniu jego potrzeb.

Wysokość świadczenia wychowawczego wynosi 500 złotych miesięcznie i przysługuje aż do dnia ukończenia przez dziecko 18 roku życia. W przypadku ukończenia przez dziecko 18 roku życia, kwota jaka przysługuje mu za miesiąc niepełny – ten w którym uzyskuje ono pełnoletność – obliczana jest poprzez podzielenie jej przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych tego miesiąca. Następnie otrzymana kwota mnożona jest przez liczbę dni za które świadczenie to wciąż przysługuje. Kwotę tą zaokrągla się do 10 groszy w górę. Przykładowo, dla zobrazowania sytuacji przyjmijmy, iż dziecko osiąga pełnoletność 20 listopada 2022 roku. Miesiąc ten ma równo 30 dni kalendarzowych, zatem kwotę świadczenia w wysokości 500 złotych podzielić należy właśnie przez 30. Kolejno, otrzymany wynik 17 złotych mnożymy przez 20 – liczbę dni pozostałych do osiągnięcia pełnoletności przez dziecko. Wynika z tego, iż kwota świadczenia za listopad 2022 roku wynosiła będzie dokładnie 340 złotych.

Świadczenie wychowawcze w przypadku rozwodu rodziców.

Na początku warto zaznaczyć, iż wypłata świadczenia wychowawczego nie jest w żaden sposób uzależniona od pozostawania przez rodziców dziecka w związku małżeńskim. Rozwód zatem nie stanowi żadnej przeszkody we wnioskowaniu o jego przyznanie. Sytuacja jest analogiczna w przypadku ustalenia obowiązku alimentacyjnego od drugiego z rodziców – ono również nie neguje prawa do otrzymywania świadczenia z programu 500+. Otrzymywanie świadczenia nie wpływa także na wysokość orzekanych przez sąd alimentów, choć zdarzają się wyroki, gdy kwota świadczenia podlega rozliczeniu przy ustalaniu wysokości alimentów.

Po rozwodzie świadczenie otrzymywać powinien ten z rodziców, z którym faktycznie zamieszkuje dziecko, pozostając tym samym na jego utrzymaniu. Kiedy więc organ odpowiedzialny za przyznawanie świadczeń otrzyma dwa wnioski od każdego z rodziców, którzy pozostają w separacji, bądź są rozwiedzeni, to powinien on ustalić stan faktyczny, czyli to, który z rodziców rzeczywiście sprawuje opiekę nad małoletnim. Może zrobić to za pośrednictwem ośrodka pomocy społecznej, zwracając się do niego o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego.

Jeżeli w trakcie rozwodu, między rodzicami pojawia się spór o to, z którym z nich zamieszkiwać ma dziecko, warto jest uregulować tę kwestię sądownie. Wówczas małoletni zamieszkiwać powinien z osobą wskazaną przez sąd w orzeczeniu zabezpieczającym – rodzic ten będzie wtedy uprawniony do pobierania świadczenia wychowawczego.

Świadczenie z programu 500+ w przypadku sprawowania pieczy naprzemiennej.

W sytuacji w której dziecko zgodnie z orzeczeniem sądu jest pod opieką naprzemienną obojga rozwiedzionych rodziców, co oznacza, że opieka ta sprawowana jest w porównywalnych lub takich samych, powtarzających się okresach czasu przez każdego z rodziców, Ustawa o Pomocy Państwa w Wychowywaniu Dzieci przewiduje ustalenie każdemu z rodziców połowy kwoty świadczenia wychowawczego za każdy miesiąc tj. 250 złotych.

 Jednakże samo branie czynnego udziału w procesie wychowawczym poprzez spędzanie z dzieckiem weekendów, części ferii lub wakacji nie stanowi wystarczającej podstawy do podziału świadczenia pomiędzy oboje rodziców. Wyjątek od tej reguły stanowić będzie sytuacja, w której dziecko, dla przykładu przez cały okres wakacji letnich, z różnych przyczyn zamieszkiwało będzie u drugiego z rodziców, który to na co dzień nie sprawuje nad nim  opieki. Wówczas świadczenie można będzie uznać za należne dla tego rodzica, na ten konkretny okres czasu. Ważne jest jednak, by rodzic ten posiadał pełnię władzy rodzicielskiej.

Choć zapisy ustawy regulującej świadczenie wychowawcze przedstawione są jasno, ustanowienie pieczy naprzemiennej powoduje pewne komplikacje w tej kwestii, szczególnie po stronie organów zajmujących się przyznawaniem i wypłacaniem świadczeń. Orzecznictwo sądów administracyjnych bywa w tym temacie rozbieżne. Z jednej strony, uznaje, że opieka naprzemienna rodzi obowiązek podziału świadczenia na połowę, a z drugiej opuszcza ustalenie przez rodziców, który z nich pobierał będzie świadczenie programu 500+. W ocenie sądów w takiej sytuacji, biorąc pod uwagę cel świadczenia, jakim jest dostarczenie środków mających pokryć częściowy koszt utrzymania osoby małoletniej, dopuszczalne jest zawarcie między rodzicami porozumienia w tej kwestii, przykładowo poprzez dodanie warunków otrzymywania świadczenia do porozumienia rodzicielskiego, będącego częścią wyroku rozwodowego. Za istotne uznaje się bowiem to, czy łączna kwota świadczenia wynosi 500 złotych i czy środki te użytkowane są zgodnie z ich przeznaczeniem. W takiej sytuacji trudno mówić o nienależnym świadczeniu pobieranym przez tego z rodziców, który pomimo stwierdzonej opieki naprzemiennej przyjmował świadczenie w wysokości 500 zł, jeśli przeznaczał je na potrzeby dziecka.